miRBey
Aktif Üye
İklim değişikliğinden kim sorumlu?
26. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı (COP26) ‘hayal kırıklıkları’ ile de olsa bir mutabakata vararak son buldu. 197 ülkeyi bir ortaya getiren Taraflar Konferansı’ndaki müzakereler kararında varılan muahedede gelecek yılın sonuna kadar 2030 emisyon gayelerinin güçlendirilmesi kabul edildi.
Kömüre atıf yapılması sebebiyle bir birinci özelliğini taşıyan COP26’nın sonunda imzalanan muahedede Çin ve Hindistan’ın itirazları kararı ‘azaltılmamış kömür gücü ve verimsiz fosil yakıt sübvansiyonlarını etaplı olarak kaldırmayı hızlandırmaları’ tarafındaki tabir ‘aşamalı olarak azaltmaları’ biçiminde değiştirildi. Bu açıdan tenkitlerin amacında olan doruğun sonuç bildirisini, iklim değişikliğinden en çok etkilenen ülkelerden biri olan ve deniz düzeyinin yükselmesiyle sular altında kalması öngörülen Fiji’nin delegasyonu şöyle kıymetlendirdi:
“Bu bizi 1.5 dereceye yaklaştırmak yerine bu gayeye ulaşmayı zorlaştıracak.”
Pekala, nedir bu ‘1.5 derece’?
Sanayi Devrimi’nden günümüze yaşananlar dünyanın 1 derece ısınmasına sebep oldu. Paris İklim Anlaşması’na nazaran, global sıcaklık artışının 1.5 derece ile sonlandırılabilmesi için global karbon emisyonlarının 2030’a kadar yüzde 55 azaltılması ve 2050’ye kadar sıfıra indirilmesi gerekiyor. Bu sıcaklık aşılırsa Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) raporuna bakılırsa, karasal ortalama sıcaklıklar, insanların ömür alanlarında görülen çok sıcaklıklar, birtakım bölgelerde kuraklık ve yağış azlığı ihtimallerinde büyük artışlar görülecek.
COP26’da hükümetlerin karbon kesme taahhütlerine karşın dünyanın, Paris İklim Anlaşması’ndaki hudutların epeyce üzerinde ısınacağı iddia ediliyor. Glasgow’da yayınlanan bir araştırmaya bakılırsa, sıcaklık artışları, ülkelerin belirlediği kısa vadeli maksatlara bakılırsa, bu yüzyılın sonuna kadar 2.4 dereceyi bulacak.
Hangi ülke ne kadar sera gazı salımı yapıyor?
© Sputnik
Atmosferde birikerek global ısınmaya niçiniyet veren sera gazı, iklim değişikliğinin de en büyük niçinlerinden. Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) yıllık sera gazı raporuna bakılırsa, koronavirüs salgınındaki kapanmaya karşın 2020’de rekor düzeylere yükseldi. Raporda, koronavirüs salgını sürecince alınan kısıtlama tedbirleriyle CO2 (karbondioksit) emisyonlarının dünya genelinde yüzde 5.6 oranında azaldığı, lakin bunun sera gazları birikimi üzerinde fark edilebilir bir tesiri olmadığı açıklandı.
Global Atmosfer Araştırmaları Emisyon Data Tabanı’nın datalarına bakılırsa, dünyaya salınan sera gazlarının yüzde 32.48’ine Çin sebep oluyor. Çin’i yüzde 12.61 ile ABD takip ederken, yüzde 7.29 ile Avrupa Birliği gerisinden geliyor. Yüzde 6.71 ile Hindistan dördüncü sıradayken, Hindistan’ı 4.66 ile Rusya takip ediyor. G20 ülkeleri sera gazı salımlarının yüzde 80’inden sorumlu.
‘Süper zenginler’ iki kat daha sorumlu
Memleketler arası yardım kuruluşu Oxfam’ın yaptığı bir araştırmaya nazaran ise, dünyanın en az yüzde 85’inin etkilendiği iklim değişikliğinden zenginler daha fazla sorumlu. Çünkü araştırmanın neticelerina nazaran, dünyanın en varlıklı yüzde 1’lik bölümü, en yoksul yüzde 50’lik kısımdan iki kat daha fazla.
Bulunduğumuz yıl içerisinde yüksek karbon tüketim yollarından biri olan uzay seyahatleri zenginlerin ‘birbirine meydan okuyarak’ yaptıkları bir hareket haline geldi. Çünkü, en evvel 400’den çok şirketi denetim eden Virgin Group’un sahibi İngiliz yatırımcı Sir Richard Branson ‘çocukluk hayali’ olduğunu söylemiş olduği uzaya çıktı. Branson’un meydan okuduğu bir öteki milyarder olan Amazon’un kurucusu Jeff Bezos da tıpkı yolu izledi. Amerikalı milyarder Jeff Bezos, kendi kurduğu roket şirketinin imkanlarıyla birinci uzay uçuşunu gerçekleştirdi. Son olarak ise Microsoft’un kurucusu Bill Gates, Ege kıyılarında demirlediği günlerde kutladığı doğum günüyle gündeme geldi. Çünkü, sık sık ‘iklim değişikliğiyle mücadele’ daveti yapan Gates, kendi doğum günü için konuklarının her birini helikopter ile bulunduğu yere getirdi. Üstün zenginlerin bu davranışları ise bir epey sefer iklim aktivistleri tarafınca eleştirildi.
Dünya Meteoroloji Örgütü’nün raporuna nazaran 2025’e kadar, dünyanın sanayi öncesi düzeylerin 1.5 derece üzerinde ısınması ihtimali yüzde 40’a çıkmış durumda.
Türkiye neler yapacak?
Tarihteki kömürün azaltılmasını hedefleyen birinci muahede olan ve aslında rastgele bir yaptırım gücü olmayan Glasgow İklim Paktı’nı Türkiye de imzaladı. Geçtiğimiz ay Paris İklim Anlaşması’nı da meclisten geçiren Türkiye bu kapsamda ‘iklim kanunu’ hazırladığını duyurdu. Etraf Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, ‘2053 yılı net sıfır emisyon maksadı doğrultusunda iklim değişikliği strateji belgesi’ hazırlanacağını da deklare etti. Türkiye hem de, Ocak 2022’de bir de ‘İklim Şurası’ düzenleyecek. Ayrıyeten Türkiye, İklim Değişikliği Başkanlığı’nı kurarak, ‘Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın’ ismine ‘İklim Değişikliği’ni de ekledi.
2021 yılında yaşadığı orman yangınları ve seller ile iklim değişikliğinin somut olaylarıyla karşı karşıya gelen Türkiye’nin sera gazı salımlarının en büyük yüzdesi güç kesimine ilişkin. En büyük hissesi yüzde 72 ile güç kaynaklı emisyonlar alırken bunu sırasıyla yüzde 13.4 ile tarım, yüzde 11.2 ile endüstriyel süreçler ve eser kullanması ve yüzde 3.4 ile atık dalı takip ediyor. Türkiye bununla birlikte Kyoto Protokolü’ne taraf olan ülkeler içinde lakin rastgele bir sera gazı azaltma taahhüdü bulunmuyor.
‘Sera gazı salımına niye olan faaliyetleri durdursak bile iklimlerin bir daha eski vakit içindera dönmesi uzun yıllar alacaktır’
Sputnik, iklim değişikliği ile yaşanan mevcut durumu, iklim doruğunun çıktılarını ve Türkiye’nin iklim karnesini İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Orman Fakültesi Toprak İlmi ve Ekoloji Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Doğanay Tolunay ile konuştu.
İklim krizi yerine değişikliği tanımlaması yapmanın daha yanlışsız olduğunu söz eden Prof. Dr. Tolunay “Çünkü iklim krizi denilince, sera gazı salımlarını azaltınca ya da fosil yakıttan büsbütün çıkınca iklim değişikliği bağlamında yaşanan sıcak hava dalgaları, seller, kuraklık, orman yangınlarının sona ereceği düşünülüyor. Fakat biz insanlık olarak sera gazı salımına niye olan faaliyetleri durdursak bile iklimlerin bir daha eski vakit içindera dönmesi uzun yıllar alacaktır. Kriz denilince, tedbirler alındıktan daha sonrasında düzelecekmiş üzere bir algı oluşabiliyor” diye konuştu.
‘Taraflar Konferansı’nda ülkeler içinde fazlaca önemli pazarlıklar yapılır’
COP26 üzere doruklardan ‘beklenen neticelerin’ çıkmadığına dikkat çeken Tolunay “Zirvedeki sonuçlar toplumun büyük çoğunluğu tarafınca ‘hayal kırıklığı’ olarak algılandı. Fakat bu konferansları takip eden uzmanlar tarafınca aslında bu beklenen bir sonuçtu. Yaklaşık 27 yıldan beri bu toplantılar yapılır. Ekseriyetle COP olarak kısaltılan toplantılar devletlerin, İklim Değişikliği Çerçeve Mukavelesine 197 ülke taraftır, bunların hepsi bu taraflar konferansına gelir. Taraflar Konferansı’nda bu ülkeler içinde epey önemli pazarlıklar yapılır. Gelişmiş ülkeler, ada devletleri, iklim değişikliğinden daha fazla etkilenecek ülkeler kendi ortalarında çeşitli koalisyonlar kurarak daha fazla kazanım elde etmeye çalışırlar. Ekseriyetle de epeyce beklenen sonuçlar çıkmaz Taraflar Konferansı’ndan” dedi.
‘Paris Anlaşması’ndan bu yana sera gazı salımları global ölçekte arttı’
Paris Anlaşması’nın da kabul edildiği 2015’teki Taraflar Konferansı’nda da 2030 yılına kadar sera gazı salımının yarı yarıya azaltılması maksadı konduğunu hatırlatan Tolunay “Aradan geçen 6 yıl içerisinde bırakın azaltmayı tam bilakis global ölçekte sera gazı salımları arttı. ötürüsıyla bu Taraflar Konferansı’ndan fazlaca fazla ümitlenmemek gerektiğini uzmanlar aslına bakarsan biliyordular. Bu niçinle en azından benim için bir hayal kırıklığı olmadı. Fakat bardağın dolu tarafınca bakacak olursak birinci sefer bir Taraflar Konferansı’nda kömüre atıf yapılması, tüketiminin yavaşlatılmasına yönelik hususlar bulunması da olumlu olarak değerlendirilebilir” dedi ve ekledi:
‘İklim Paktı’nı imzalayan ülkelerin kömür kullanmasına devam etmeleri durumunda rastgele bir cezai yaptırımı yok’
“Ancak bu sonucun da bir bağlayıcılığı yok. Bu İklim Paktı’nı imzalayan ülkelerin kömür kullanmasına devam etmeleri durumunda rastgele bir cezai yaptırımı yok. Bu büsbütün gönüllülük temeline dayanıyor.”
‘Her vatandaşın kendi karar vericilerini iklim değişikliği konusunda daha süratli bir biçimde adım atmalarını sağlamaları gerekiyor’
Tolunay, her ülkede yaşayan vatandaşların kendi karar vericilerine iklim değişikliği konusunda baskı yapması gerektiğini şu sözlerle ifade etti:
“Esasında her ülkedeki vatandaşların iklim değişikliğinden olumsuz etkilenen, telaş duyan yahut bunları birebir yaşayan insanların kendi karar vericilerinin iklim değişikliği konusunda daha süratli bir biçimde adım atmalarını sağlamaları gerekiyor. Bir toplumsal reaksiyon ile alınacak kararlarda iklim değişikliğinin de göz önünde bulundurulması hem fosil yakıtlardan vazgeçilmesi hem ormanların korunarak geliştirilmesi birebir vakitte iklim değişikliğinin beklenen kimi olumsuz tesirlerine karşı da seller, kuraklık, orman yangınları üzere, daha az etkilenecek biçimde tedbirler almalarını ısrarla istemeleri gerekiyor kendi hükümetlerinden.”
‘Sözler yerine getirilmedi, Yeşil İklim Fonu’nda hiç bir vakit yıllık olarak 100 milyar dolar üzere bir para toplanmadı’
“1850’deki Sanayi Devrimi’nden bugüne kadar atmosfere verilen toplam sera gazı salımlarının büyük bir çoğunluğundan gelişmiş ülkeler sorumlu” diyen Tolunay ‘iklim adaleti’ kavramını aşmak için kurulan ‘Yeşil İklim Fonu’nu şöyle anlattı:
“Bunu aşmak için öteki bir düzenek geliştirilmişti. Bunun ismine da ‘Yeşil İklim Fonu’ ismi verilmişti. İklim değişikliğinden sorumlu tutulan gelişmiş ülkeler her yıl bu fona 100 milyar dolar bir para koyacaklardı. Bu para da aslında iklim değişikliğine katkısı olmayan lakin en çok etkilenen ada devletleri, Afrika’daki ülkeler üzere ülkelere bu fondan para aktarılacaktı. Fakat bu kelamlar yerine getirilmedi. hiç bir vakit yıllık olarak 100 milyar dolar üzere bir para buralarda toplanmadı.”
‘Bazı AB ülkeleri, kendi sera gazı salımlarını azaltmak için bir grup karbon ağır bölümleri kendi ülke sonlarının dışına çıkardı’
Öteki mutabakatların tersine Kyoto Protokolü’nde sera gazının azaltılması yükümlülüğü getirildiğinin altını çizen Tolunay “Ancak bakıldığında bunun uygulanmadığını, epeyce az sayıda ülkenin uyguladığını, hatta kimi AB ülkeleri, kendi sera gazı salımlarını azaltmak için birtakım karbon ağır dalları kendi ülke hudutlarının dışına çıkardıklarını görüyoruz. Örneğin, çimento bölümü üzere. ‘Aynı gemideyiz, hepimiz etkileniyoruz’ diye fazlaca söylenir ancak bu devletler içinde pazarlığa dönüştüğü için bir tahlil üretilemiyor” dedi.
‘Türkiye son 30 yılda sera gazı emisyonlarını yüzde 170 oranında artırdı’
Türkiye’nin iklim değişikliği konusunda ‘ortada’ olduğunu söz eden Tolunay, “Türkiye 1990 yılına bakılırsa, oransal olarak sera gazı emisyonunu en çok artıran ülkeler içinde bulunuyor. Bilhassa fosil yakıttan güç üretimine hayli önemli tartı vermiş durumda. 30 yılda yüzde 170 üzere bir oranda artırmış sera gazı emisyonlarını. Bilhassa 2000’li yılların başında bütün kömür yataklarını kullanıma açacağını ilan etmişti, 2023’e kadar bunu planladığını söylemişti. Bu da memleketler arası Taraflar Konferansı’nda oldukcaça lisana getirildi. Zira öteki ülkeler de Türkiye’ye şunu söylüyorlardı. Hem iklim değişikliğinden çok fazla etkilendiğinizi tez ediyorsunuz ülke olarak fakat siz de elinizi taşın altına koymuyorsunuz, fosil yakıt tüketimini artıyorsunuz, çimento, demir-çelik üzere karbon ağır dallardan çıkış için siyasetiniz yok, tam bilakis bunları artıyorsunuz, diyerek Türkiye’yi eleştiriyorlar. 2021 yılına kadar da genel siyaset buydu” tabirlerini kullandı.
‘Türkiye gelişmiş ülke kabul edildiği için yardımlardan yararlanamıyor lakin sera gazı emisyonunu azaltma yükümlülüğü yok’
Türkiye’nin iklim değişikliği için bir yol haritasına muhtaçlığı olduğunu lisana getiren Tolunay, “Türkiye OECD’nin kurucu üyelerinden biri olması niçiniyle gelişmiş ülke olarak kabul ediliyor. Lakin özel statüsü tanındı, rastgele bir biçimde sera gazı emisyonlarında azaltım yükümlülüğü yok. Fakat gelişmiş ülke olduğu için yardımlardan yararlanamıyor ülke olarak” dedi ve ekledi:
‘Özel şirketler istekli karbon borsası sistemlerinden çeşitli mali dayanaklar alabiliyor’
“Ancak çeşitli karbon ticareti, istekli karbon borsası üzere kurumlar, sistemler var. Bu düzeneklerden ülkemizde kamu kurumları dışındaki özel şirketler sera gazı emisyonunu azaltmaları durumunda çeşitli mali takviyeler alabiliyorlar. Dünya genelinde Türkiye bu bahiste önlerde geliyor. İstekli karbon borsası konusunda özel şirketler önemli olarak yararlanıyorlar.”
‘Önümüzdeki senelerda da sel ve orman yangınları üzere çok hava olaylarıyla müsabaka ihtimalimiz yüksek’
Tolunay, önümüzdeki senelerda da iklimlerin değişmeye devam edeceğini vurgulayarak “Bir mucize olsa, tüm ülkeler fosil yakıt kullanmaktan vazgeçseler bile sıcaklıkların düşmesi, iklim değişikliğine bağlı olarak yaşanan çok sağanak yağışlar, seller, kuraklıklar üzere olayların geri dönüşümü fazlaca uzun vakit içinder alacak. İklimler değişmeye devam da edecek. Bu niçinle önümüzdeki senelerda da mevsimine bağlı olarak sellerle, kuraklıkla, orman yangınıyla, kıyılarda deniz düzeyinin yükselmesi üzere epey fazla ölçüde çok hava olaylarıyla müsabakamız ihtimali çok yüksek. Bunlardan etkilenmemek için iklim değişikliğine ahenk denilen çalışmalar var. Örneğin, Türkiye’de selleri hayli konuşuyoruz. Dere yataklarına yapılaşma yapılmaması, mevcut yapılaşmaların da buralardan uzaklaştırılması, nakledilmesi bir iklim değişikliğine ahenk çalışmasıdır. Kurak olan bölgelerde yağmur suyu hasadı üzere çalışmalar bir daha birebir kapsamdadır. Bu üzere çalışmalara başlanması gerekiyor ülkemizde” diye konuştu.
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.
26. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı (COP26) ‘hayal kırıklıkları’ ile de olsa bir mutabakata vararak son buldu. 197 ülkeyi bir ortaya getiren Taraflar Konferansı’ndaki müzakereler kararında varılan muahedede gelecek yılın sonuna kadar 2030 emisyon gayelerinin güçlendirilmesi kabul edildi.
Kömüre atıf yapılması sebebiyle bir birinci özelliğini taşıyan COP26’nın sonunda imzalanan muahedede Çin ve Hindistan’ın itirazları kararı ‘azaltılmamış kömür gücü ve verimsiz fosil yakıt sübvansiyonlarını etaplı olarak kaldırmayı hızlandırmaları’ tarafındaki tabir ‘aşamalı olarak azaltmaları’ biçiminde değiştirildi. Bu açıdan tenkitlerin amacında olan doruğun sonuç bildirisini, iklim değişikliğinden en çok etkilenen ülkelerden biri olan ve deniz düzeyinin yükselmesiyle sular altında kalması öngörülen Fiji’nin delegasyonu şöyle kıymetlendirdi:
“Bu bizi 1.5 dereceye yaklaştırmak yerine bu gayeye ulaşmayı zorlaştıracak.”
Pekala, nedir bu ‘1.5 derece’?
Sanayi Devrimi’nden günümüze yaşananlar dünyanın 1 derece ısınmasına sebep oldu. Paris İklim Anlaşması’na nazaran, global sıcaklık artışının 1.5 derece ile sonlandırılabilmesi için global karbon emisyonlarının 2030’a kadar yüzde 55 azaltılması ve 2050’ye kadar sıfıra indirilmesi gerekiyor. Bu sıcaklık aşılırsa Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) raporuna bakılırsa, karasal ortalama sıcaklıklar, insanların ömür alanlarında görülen çok sıcaklıklar, birtakım bölgelerde kuraklık ve yağış azlığı ihtimallerinde büyük artışlar görülecek.
COP26’da hükümetlerin karbon kesme taahhütlerine karşın dünyanın, Paris İklim Anlaşması’ndaki hudutların epeyce üzerinde ısınacağı iddia ediliyor. Glasgow’da yayınlanan bir araştırmaya bakılırsa, sıcaklık artışları, ülkelerin belirlediği kısa vadeli maksatlara bakılırsa, bu yüzyılın sonuna kadar 2.4 dereceyi bulacak.
Hangi ülke ne kadar sera gazı salımı yapıyor?
© Sputnik
Atmosferde birikerek global ısınmaya niçiniyet veren sera gazı, iklim değişikliğinin de en büyük niçinlerinden. Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) yıllık sera gazı raporuna bakılırsa, koronavirüs salgınındaki kapanmaya karşın 2020’de rekor düzeylere yükseldi. Raporda, koronavirüs salgını sürecince alınan kısıtlama tedbirleriyle CO2 (karbondioksit) emisyonlarının dünya genelinde yüzde 5.6 oranında azaldığı, lakin bunun sera gazları birikimi üzerinde fark edilebilir bir tesiri olmadığı açıklandı.
Global Atmosfer Araştırmaları Emisyon Data Tabanı’nın datalarına bakılırsa, dünyaya salınan sera gazlarının yüzde 32.48’ine Çin sebep oluyor. Çin’i yüzde 12.61 ile ABD takip ederken, yüzde 7.29 ile Avrupa Birliği gerisinden geliyor. Yüzde 6.71 ile Hindistan dördüncü sıradayken, Hindistan’ı 4.66 ile Rusya takip ediyor. G20 ülkeleri sera gazı salımlarının yüzde 80’inden sorumlu.
‘Süper zenginler’ iki kat daha sorumlu
Memleketler arası yardım kuruluşu Oxfam’ın yaptığı bir araştırmaya nazaran ise, dünyanın en az yüzde 85’inin etkilendiği iklim değişikliğinden zenginler daha fazla sorumlu. Çünkü araştırmanın neticelerina nazaran, dünyanın en varlıklı yüzde 1’lik bölümü, en yoksul yüzde 50’lik kısımdan iki kat daha fazla.
Bulunduğumuz yıl içerisinde yüksek karbon tüketim yollarından biri olan uzay seyahatleri zenginlerin ‘birbirine meydan okuyarak’ yaptıkları bir hareket haline geldi. Çünkü, en evvel 400’den çok şirketi denetim eden Virgin Group’un sahibi İngiliz yatırımcı Sir Richard Branson ‘çocukluk hayali’ olduğunu söylemiş olduği uzaya çıktı. Branson’un meydan okuduğu bir öteki milyarder olan Amazon’un kurucusu Jeff Bezos da tıpkı yolu izledi. Amerikalı milyarder Jeff Bezos, kendi kurduğu roket şirketinin imkanlarıyla birinci uzay uçuşunu gerçekleştirdi. Son olarak ise Microsoft’un kurucusu Bill Gates, Ege kıyılarında demirlediği günlerde kutladığı doğum günüyle gündeme geldi. Çünkü, sık sık ‘iklim değişikliğiyle mücadele’ daveti yapan Gates, kendi doğum günü için konuklarının her birini helikopter ile bulunduğu yere getirdi. Üstün zenginlerin bu davranışları ise bir epey sefer iklim aktivistleri tarafınca eleştirildi.
Dünya Meteoroloji Örgütü’nün raporuna nazaran 2025’e kadar, dünyanın sanayi öncesi düzeylerin 1.5 derece üzerinde ısınması ihtimali yüzde 40’a çıkmış durumda.
Türkiye neler yapacak?
Tarihteki kömürün azaltılmasını hedefleyen birinci muahede olan ve aslında rastgele bir yaptırım gücü olmayan Glasgow İklim Paktı’nı Türkiye de imzaladı. Geçtiğimiz ay Paris İklim Anlaşması’nı da meclisten geçiren Türkiye bu kapsamda ‘iklim kanunu’ hazırladığını duyurdu. Etraf Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, ‘2053 yılı net sıfır emisyon maksadı doğrultusunda iklim değişikliği strateji belgesi’ hazırlanacağını da deklare etti. Türkiye hem de, Ocak 2022’de bir de ‘İklim Şurası’ düzenleyecek. Ayrıyeten Türkiye, İklim Değişikliği Başkanlığı’nı kurarak, ‘Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın’ ismine ‘İklim Değişikliği’ni de ekledi.
2021 yılında yaşadığı orman yangınları ve seller ile iklim değişikliğinin somut olaylarıyla karşı karşıya gelen Türkiye’nin sera gazı salımlarının en büyük yüzdesi güç kesimine ilişkin. En büyük hissesi yüzde 72 ile güç kaynaklı emisyonlar alırken bunu sırasıyla yüzde 13.4 ile tarım, yüzde 11.2 ile endüstriyel süreçler ve eser kullanması ve yüzde 3.4 ile atık dalı takip ediyor. Türkiye bununla birlikte Kyoto Protokolü’ne taraf olan ülkeler içinde lakin rastgele bir sera gazı azaltma taahhüdü bulunmuyor.
‘Sera gazı salımına niye olan faaliyetleri durdursak bile iklimlerin bir daha eski vakit içindera dönmesi uzun yıllar alacaktır’
Sputnik, iklim değişikliği ile yaşanan mevcut durumu, iklim doruğunun çıktılarını ve Türkiye’nin iklim karnesini İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Orman Fakültesi Toprak İlmi ve Ekoloji Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Doğanay Tolunay ile konuştu.
İklim krizi yerine değişikliği tanımlaması yapmanın daha yanlışsız olduğunu söz eden Prof. Dr. Tolunay “Çünkü iklim krizi denilince, sera gazı salımlarını azaltınca ya da fosil yakıttan büsbütün çıkınca iklim değişikliği bağlamında yaşanan sıcak hava dalgaları, seller, kuraklık, orman yangınlarının sona ereceği düşünülüyor. Fakat biz insanlık olarak sera gazı salımına niye olan faaliyetleri durdursak bile iklimlerin bir daha eski vakit içindera dönmesi uzun yıllar alacaktır. Kriz denilince, tedbirler alındıktan daha sonrasında düzelecekmiş üzere bir algı oluşabiliyor” diye konuştu.
‘Taraflar Konferansı’nda ülkeler içinde fazlaca önemli pazarlıklar yapılır’
COP26 üzere doruklardan ‘beklenen neticelerin’ çıkmadığına dikkat çeken Tolunay “Zirvedeki sonuçlar toplumun büyük çoğunluğu tarafınca ‘hayal kırıklığı’ olarak algılandı. Fakat bu konferansları takip eden uzmanlar tarafınca aslında bu beklenen bir sonuçtu. Yaklaşık 27 yıldan beri bu toplantılar yapılır. Ekseriyetle COP olarak kısaltılan toplantılar devletlerin, İklim Değişikliği Çerçeve Mukavelesine 197 ülke taraftır, bunların hepsi bu taraflar konferansına gelir. Taraflar Konferansı’nda bu ülkeler içinde epey önemli pazarlıklar yapılır. Gelişmiş ülkeler, ada devletleri, iklim değişikliğinden daha fazla etkilenecek ülkeler kendi ortalarında çeşitli koalisyonlar kurarak daha fazla kazanım elde etmeye çalışırlar. Ekseriyetle de epeyce beklenen sonuçlar çıkmaz Taraflar Konferansı’ndan” dedi.
‘Paris Anlaşması’ndan bu yana sera gazı salımları global ölçekte arttı’
Paris Anlaşması’nın da kabul edildiği 2015’teki Taraflar Konferansı’nda da 2030 yılına kadar sera gazı salımının yarı yarıya azaltılması maksadı konduğunu hatırlatan Tolunay “Aradan geçen 6 yıl içerisinde bırakın azaltmayı tam bilakis global ölçekte sera gazı salımları arttı. ötürüsıyla bu Taraflar Konferansı’ndan fazlaca fazla ümitlenmemek gerektiğini uzmanlar aslına bakarsan biliyordular. Bu niçinle en azından benim için bir hayal kırıklığı olmadı. Fakat bardağın dolu tarafınca bakacak olursak birinci sefer bir Taraflar Konferansı’nda kömüre atıf yapılması, tüketiminin yavaşlatılmasına yönelik hususlar bulunması da olumlu olarak değerlendirilebilir” dedi ve ekledi:
‘İklim Paktı’nı imzalayan ülkelerin kömür kullanmasına devam etmeleri durumunda rastgele bir cezai yaptırımı yok’
“Ancak bu sonucun da bir bağlayıcılığı yok. Bu İklim Paktı’nı imzalayan ülkelerin kömür kullanmasına devam etmeleri durumunda rastgele bir cezai yaptırımı yok. Bu büsbütün gönüllülük temeline dayanıyor.”
‘Her vatandaşın kendi karar vericilerini iklim değişikliği konusunda daha süratli bir biçimde adım atmalarını sağlamaları gerekiyor’
Tolunay, her ülkede yaşayan vatandaşların kendi karar vericilerine iklim değişikliği konusunda baskı yapması gerektiğini şu sözlerle ifade etti:
“Esasında her ülkedeki vatandaşların iklim değişikliğinden olumsuz etkilenen, telaş duyan yahut bunları birebir yaşayan insanların kendi karar vericilerinin iklim değişikliği konusunda daha süratli bir biçimde adım atmalarını sağlamaları gerekiyor. Bir toplumsal reaksiyon ile alınacak kararlarda iklim değişikliğinin de göz önünde bulundurulması hem fosil yakıtlardan vazgeçilmesi hem ormanların korunarak geliştirilmesi birebir vakitte iklim değişikliğinin beklenen kimi olumsuz tesirlerine karşı da seller, kuraklık, orman yangınları üzere, daha az etkilenecek biçimde tedbirler almalarını ısrarla istemeleri gerekiyor kendi hükümetlerinden.”
‘Sözler yerine getirilmedi, Yeşil İklim Fonu’nda hiç bir vakit yıllık olarak 100 milyar dolar üzere bir para toplanmadı’
“1850’deki Sanayi Devrimi’nden bugüne kadar atmosfere verilen toplam sera gazı salımlarının büyük bir çoğunluğundan gelişmiş ülkeler sorumlu” diyen Tolunay ‘iklim adaleti’ kavramını aşmak için kurulan ‘Yeşil İklim Fonu’nu şöyle anlattı:
“Bunu aşmak için öteki bir düzenek geliştirilmişti. Bunun ismine da ‘Yeşil İklim Fonu’ ismi verilmişti. İklim değişikliğinden sorumlu tutulan gelişmiş ülkeler her yıl bu fona 100 milyar dolar bir para koyacaklardı. Bu para da aslında iklim değişikliğine katkısı olmayan lakin en çok etkilenen ada devletleri, Afrika’daki ülkeler üzere ülkelere bu fondan para aktarılacaktı. Fakat bu kelamlar yerine getirilmedi. hiç bir vakit yıllık olarak 100 milyar dolar üzere bir para buralarda toplanmadı.”
‘Bazı AB ülkeleri, kendi sera gazı salımlarını azaltmak için bir grup karbon ağır bölümleri kendi ülke sonlarının dışına çıkardı’
Öteki mutabakatların tersine Kyoto Protokolü’nde sera gazının azaltılması yükümlülüğü getirildiğinin altını çizen Tolunay “Ancak bakıldığında bunun uygulanmadığını, epeyce az sayıda ülkenin uyguladığını, hatta kimi AB ülkeleri, kendi sera gazı salımlarını azaltmak için birtakım karbon ağır dalları kendi ülke hudutlarının dışına çıkardıklarını görüyoruz. Örneğin, çimento bölümü üzere. ‘Aynı gemideyiz, hepimiz etkileniyoruz’ diye fazlaca söylenir ancak bu devletler içinde pazarlığa dönüştüğü için bir tahlil üretilemiyor” dedi.
‘Türkiye son 30 yılda sera gazı emisyonlarını yüzde 170 oranında artırdı’
Türkiye’nin iklim değişikliği konusunda ‘ortada’ olduğunu söz eden Tolunay, “Türkiye 1990 yılına bakılırsa, oransal olarak sera gazı emisyonunu en çok artıran ülkeler içinde bulunuyor. Bilhassa fosil yakıttan güç üretimine hayli önemli tartı vermiş durumda. 30 yılda yüzde 170 üzere bir oranda artırmış sera gazı emisyonlarını. Bilhassa 2000’li yılların başında bütün kömür yataklarını kullanıma açacağını ilan etmişti, 2023’e kadar bunu planladığını söylemişti. Bu da memleketler arası Taraflar Konferansı’nda oldukcaça lisana getirildi. Zira öteki ülkeler de Türkiye’ye şunu söylüyorlardı. Hem iklim değişikliğinden çok fazla etkilendiğinizi tez ediyorsunuz ülke olarak fakat siz de elinizi taşın altına koymuyorsunuz, fosil yakıt tüketimini artıyorsunuz, çimento, demir-çelik üzere karbon ağır dallardan çıkış için siyasetiniz yok, tam bilakis bunları artıyorsunuz, diyerek Türkiye’yi eleştiriyorlar. 2021 yılına kadar da genel siyaset buydu” tabirlerini kullandı.
‘Türkiye gelişmiş ülke kabul edildiği için yardımlardan yararlanamıyor lakin sera gazı emisyonunu azaltma yükümlülüğü yok’
Türkiye’nin iklim değişikliği için bir yol haritasına muhtaçlığı olduğunu lisana getiren Tolunay, “Türkiye OECD’nin kurucu üyelerinden biri olması niçiniyle gelişmiş ülke olarak kabul ediliyor. Lakin özel statüsü tanındı, rastgele bir biçimde sera gazı emisyonlarında azaltım yükümlülüğü yok. Fakat gelişmiş ülke olduğu için yardımlardan yararlanamıyor ülke olarak” dedi ve ekledi:
‘Özel şirketler istekli karbon borsası sistemlerinden çeşitli mali dayanaklar alabiliyor’
“Ancak çeşitli karbon ticareti, istekli karbon borsası üzere kurumlar, sistemler var. Bu düzeneklerden ülkemizde kamu kurumları dışındaki özel şirketler sera gazı emisyonunu azaltmaları durumunda çeşitli mali takviyeler alabiliyorlar. Dünya genelinde Türkiye bu bahiste önlerde geliyor. İstekli karbon borsası konusunda özel şirketler önemli olarak yararlanıyorlar.”
‘Önümüzdeki senelerda da sel ve orman yangınları üzere çok hava olaylarıyla müsabaka ihtimalimiz yüksek’
Tolunay, önümüzdeki senelerda da iklimlerin değişmeye devam edeceğini vurgulayarak “Bir mucize olsa, tüm ülkeler fosil yakıt kullanmaktan vazgeçseler bile sıcaklıkların düşmesi, iklim değişikliğine bağlı olarak yaşanan çok sağanak yağışlar, seller, kuraklıklar üzere olayların geri dönüşümü fazlaca uzun vakit içinder alacak. İklimler değişmeye devam da edecek. Bu niçinle önümüzdeki senelerda da mevsimine bağlı olarak sellerle, kuraklıkla, orman yangınıyla, kıyılarda deniz düzeyinin yükselmesi üzere epey fazla ölçüde çok hava olaylarıyla müsabakamız ihtimali çok yüksek. Bunlardan etkilenmemek için iklim değişikliğine ahenk denilen çalışmalar var. Örneğin, Türkiye’de selleri hayli konuşuyoruz. Dere yataklarına yapılaşma yapılmaması, mevcut yapılaşmaların da buralardan uzaklaştırılması, nakledilmesi bir iklim değişikliğine ahenk çalışmasıdır. Kurak olan bölgelerde yağmur suyu hasadı üzere çalışmalar bir daha birebir kapsamdadır. Bu üzere çalışmalara başlanması gerekiyor ülkemizde” diye konuştu.
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.